Na actualidade, debido a unha maior preocupación e visualización das necesidades específicas, as medidas de atención á diversidade ocupan un papel primordial no eido da educación. Dende esta perspectiva, o noso futuro como docentes deberá estar vencellado á capacidade de recoñecemento e tratamento da diversidade na aula. Como profesorado de linguas, as dificultades específicas relacionadas cos trastornos da linguaxe estarán presentes na nosa vida profesional. Por esta razón, escollemos algúns dos trastornos máis comúns coa finalidade de achegarnos e achegarvos a cada un deles.

LAPSUS LINGUAE

Trastornos da linguaxe
Característica	Articulación	Discurso	Comprensión	Lectura	Movemento	Entoación
Ausencia	Anartria	Afasia	Agnosia	Alexia	Apraxia	-
Dificultade	Disartria	Disfasia	-	Dislexia	Dispraxia	Disprosodia

AFASIA/DISFASIA

            A afasia é un trastorno que afecta ao discurso e que consiste no deterioro da linguaxe durante ou despois do seu proceso de adquisición. Trátase da perda da capacidade para producir ou comprender a linguaxe, debido a lesións cerebrais, lesións focais no hemisferio dominante, dificultades neurolóxicas ou lesións corticais (de tipo vascular ou traumatismo). Unha vez que se dá o trastorno afásico, pódese manifestar en todas as modalidades de expresión: escrita, oral ou xestual, sendo moi pouco frecuentes os casos puros.

            Ao mesmo tempo, parécenos relevante dicir que, despendendo da zona do cerebro onde se produza a lesión, pódese dar un tipo de afasia ou outro. Se queredes afondar máis nesta cuestión, picade no seguinte enderezo electrónico: http://www.afasia.org/index.php/clasificacion-de-las-afasias

            Pola súa banda, o termo disfasia empregámolo para referirnos ás formas leves de afasia. As causas de ambas as patoloxías son as mesmas, pero diferéncianse principalmente en que a disfasia se desenvolve unicamente cando a linguaxe aínda se está a desenvolver. Algúns dos seus síntomas son, tamén, os problemas na fluidez da linguaxe, as disfuncións na articulación dos conceptos e os erros na sintaxe.

            Finalmente, os tratamentos que deben seguir aqueles que sofren estes trastornos son moi diversos e dependen das necesidades e mais dos obxectivos de cada paciente. Porén, en xeral, tentarase sometelos a programas especializados nos que se inclúen actuacións de tipo preverbal e outras relacionadas coas habilidades básicas.

ALEXIA/DISLEXIA

            O trastorno da linguaxe denominado como alexia fai referencia á perda ou alteración da capacidade para comprender a linguaxe escrita como consecuencia dunha lesión cerebral. Esta perda ou alteración dáse, normalmente, despois de que a habilidade para a lectura fose previamente adquirida. Normalmente, a alexia vai asociada a un cadro de agrafía, definida como unha carencia da habilidade para a escritura a pesar de que a persoa conserva a súa linguaxe e comprende o que se lle está dicindo. Podemos distinguir, principalmente, tres tipos de alexia:

         A alexia pura (ou alexia sen agrafía), que corresponde aos trastornos exclusivamente na lectura, sen trastornos na linguaxe oral nin na escrita.

         A alexia con agrafía, que corresponde a un trastorno tanto da lectura como da escritura (sen afasia).

         A alexia afásica, que son as alteracións na lectura que se asocian cos síndromes afásicos.

            Pola súa parte, a dislexia é a dificultade de aprendizaxe lectora e escrita e que está por debaixo do nivel de intelixencia da persoa. Está causada por un impedimento cerebral relacionado coa capacidade de visualización das palabras. A xente con dislexia tende a inverter as letras cando escribe ou a ter dificultade ao ler, xa que non poden distinguir determinadas letras e invértenas mentalmente. Hai, principalmente, tres tipos de dislexia:

         A dislexia visual, na que predominan erros de tipo visual.

         A dislexia de superficie (ou superficial), onde hai erros relacionados con paralexias fonolóxicas e grafémicas.

         A dislexia profunda, na que aparece un predominio de erros semánticos e as disociacións en pacientes con lesións cerebrais.

            Para obter máis información, podedes premer nas seguintes ligazóns:

http://www.bdigital.unal.edu.co/1511/7/06CAPI05.pdf

http://www.dmedicina.com/enfermedades/psiquiatricas/dislexia.

APRAXIA/DISPRAXIA

            A apraxia é a incapacidade de realizar un movemento solicitado, que, pola contra, pode ser realizado cando o individuo é obrigado polo contexto ou por esixencias interiores. Trátase dunha perda da capacidade de executar movementos cunha finalidade precisa, a pesares de non haber problemas de intelixencia ou mobilidade. O individuo sabe o que quere facer, pero non ten o control da acción.

            Existen varios tipos de apraxia, entre os cales podemos destacar:

         Apraxia ideacional: imposibilidade de representar secuencialmente unha acción conducente á utilización dun obxecto simple, como por exemplo un peite.

         Apraxia ideomotora: impedimento para realizar xestos simbólicos e xestos mímicos, nos que se imita a utilización dun obxecto determinado.

         Apraxia motora: incapacidade de realizar xestos habituais que requiran precisión. Os diferentes movementos serán realizados dunha forma caótica e a acción final non será a desexada inicialmente.

            Pola súa banda, a dispraxia é a incapacidade para realizar unha secuencia coordinada de movementos voluntarios, que dificulta a realización de actividades na vida diaria e que poden interferir negativamente no desenvolvemento académico. A súa orixe pode estar en anomalías no cerebro, como é o caso dalgúns nenos prematuros. Contrariamente á apraxia, a dispraxia está presente dende antes do nacemento. Podemos distinguir varios tipos de apraxia, como por exemplo:

         Dispraxia ideomotora: dificultade para realizar unha acción encomendada verbalmente, que si se realizaría, pola contra, de forma espontánea.

         Dispraxia ideacional: problemas para coordinar os movementos que se teñen que realizar para manipular un obxecto da vida cotiá.

         Dispraxia oromotora: complicacións para realizar un movemento que implique os músculos faciais.

         Dispraxia construtiva: dificultade para establecer relacións espazo-temporais.

ANARTRIA/DISARTRIA

O termo disartria é unha alteración na articulación das palabras. Este trastorno da linguaxe atribúese a unha lesión do sistema nervioso central e periférico e o paciente manifesta dificultades asociadas á articulación dos fonemas. Segundo a localización da lesión cerebral, podemos distinguir varios tipos:

         Disartria flácida: prodúcese pola alteración da motoneurona inferior.

         Disartria espástica: prodúcese pola alteración da motoneurona superior.

         Disartria ataxia: debido a unha alteración no cerebelo.

         Por lesións do sistema extrapiramidal: regula o ton muscular para manter unha postura ou cambiala, ademais de organizar os movementos.

         Disartrias mixtas: encádranse procesos patolóxicos cerebrais como tumores, traumatismos, inflamacións, etcétera.

            No que respecta á anartria é o caso máis extremo e grave da disartria e fai referencia a un trastorno da linguaxe consistente na imposibilidade de articular os sons. Normalmente, esta alteración débese, ao igual que a anterior, a unha lesión na zona central ou periférica do sistema motor que controla os músculos, implicados na articulación da palabra. O paciente afectado pola anartria entende todo o que se lle di, pode lelo, pero non pode pronunciar o que está a ler.

        Para obter máis información sobre estas patoloxías podedes visitar as seguintes ligazóns:

http://www.asha.org/public/speech/disorders/La-Disartria/

AGNOSIA

https://www.youtube.com/watch?v=iC1YzgMBWBw

O termo procedente do grego vén a denominar un trastorno que consiste en non poder recoñecer estímulos previamente adquiridos ou unha falta de capacidade para adquirir outros novos, sen sufrir ningunha deficiencia no tocante á percepción, á linguaxe ou ao intelecto. Aparece por causa dunha lesión cerebral (accidente cerebrovascular, traumatismo craneoencefálico...), aínda que tamén pode ser herdada; isto provoca que a persoa aqueixada responda a calquera estímulo sensorial cotián como se nunca antes o tivera percibido.

Malia que existen diferentes tipos e todas afectan de maneira evidente á vida de calquera persoa que poida padecer este tipo de patoloxía e, polo tanto, ás funcións relacionadas coa linguaxe e cos actos comunicativos, hai dous tipos que inciden de forma directa neste ámbito da vida:

         Agnosia fonolóxica: danse erros no mecanismo de conversión acústico en fonolóxico. Os suxeitos afectados presentan unha incapacidade para repetir e escribir palabras novas cando se lles ditan. Porén manteñen a capacidade para repetir e escribir palabras que lles son familiares.

         Agnosia semántica: ten características moi semellantes ás da afasia semántica. Poderiamos describila como a incapacidade para entender as palabras, afectando máis aos conceptos específicos que aos xerais. Con todo diferénciase da afasia porque, no caso da agnosia, non teñen por que verse afectadas todas as categorías conceptuais.

DISPROSODIA

A disprosodia designa o trastorno no que unha ou máis das funcións prosódicas aparece afectada ou, incluso, eliminado completamente. A prosodia atende a variación na melodía, entoación, pausas, intensidade, calidade bocal e mesmo os acentos da fala. En consecuencia inclúe a expresión nos niveis lingüísticos, actitudinais, pragmaticais, etc. Existen estudos que enmarcan a disprosodia dentro da disfemia, por consistir tamén nunha alteración na fluidez do discurso, acompañada por outras manifestacións que atinxen a coordinación fono-respiratoria. Adoita atribuírselle unha orixe neurolóxica, xa que a personalidade da persoa, a comprensión sensorial, as habilidades motoras e a intelixencia permanecen intactas, a gramática, así como a capacidade emocional vocal poden verse afectadas. Dentro da disprosodia existen dous tipos:

       Lingüística: refírese á diminución da capacidade de transmitir verbalmente os aspectos da estrutura da oración, coma o uso dos patróns de entoación para revelar a estrutura ou intención dun enunciado e, tamén, o feito de poñer énfase en determinadas palabras, dándolles unha posición focal no contexto oracional. Un exemplo sería a produción de oracións interrogativas e declarativas deixando á marxe as curvas de entoación pertinentes.

     Emocional: vencellada á capacidade dunha persoa para expresar as súas emocións a través do seu discurso, así como a habilidade de comprender as emocións na fala doutra persoa. Alguén que posúa este trastorno sería incapaz de imprimar a súa voz co ton preciso para transmitir calquera tipo de emoción e tampouco de facer unha análise das emocións doutro a través da simple escoita do seu discurso. Malia esta incapacidade, isto non implica que estes non se xeren ou existan na persoa senón que, simplemente, a súa habilidade para poñelos de manifesto de maneira extraverbal está anulada.

Sara Rivas López                       

Carmen Vázquez Taboada

Yolanda Torres García                    

Lucía Vila Ferreiro

Paula Trasancos Mariño